از زمان اختراع پول تا کنون سیستم های پولی مختلفی برای انجام معاملات مورد استفاده قرار گرفته است که همه ی این سیستم های پولی تابع شرایط زمان خود بودند.
در زمان هایی که هنوز پولی اختراع نشده بود، مردم از طلا و نقره که با ارزش بودند برای مبادلات خود استفاده می کرند. با به وجود آمدن سیستم های پولی مبادلات کالا ها شکلی دیگر به خود گرفت.
در کل سیستم های پولی دو نوع می باشد:
سیستم پولی کالایی
در سیستم پولی کالایی از کالا به عنوان پول در مبادلات کالاها مورد استفاده قرار می گرفت. در آن زمان برای تبدیل کالاهای با ارزش برابر با کالای مد نظر مورد استفاده قرار می گرفت. اگرچه طلا و نقره بیشتر مورد توجه بودند، اما از کالاهایی مانند گندم ، آهن ، مس ،ذرت ، برنج ، پوست حیوانات نیز استفاده می کردند. با کشف فلزات با ارزش و ذوب آنها سیستم های پولی در همه ی جوامع رونق بیشتری پیدا کرد. بسیاری از کالا ها را می توان نام برد که در طول تاریخ در سیستم پولی مورد استفاده قرار گرفته اند:
طلا ، نقره ، نمک ، شیره ، تنباکو ، برنج ، ذرت ، پوست حیوانات ، کاغذ ، چرم ، حیواناتی مانند اسب ، گوسفند ،خوک ، شتر و…..
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره آموزش ترید با ما همراه باشید .
سیستم پولی کالایی به دو نوع دوفلزی و تک فلزی تقسیم می شود.
سیستم های پولی دو فلزی
در این سیستم معمولا از دو فلز طلا و نقره در مبادلات کالاها به طور هم زمان مورد استفاده قرار می گرفتند. در واقع یک نسبت مبادله ای بین طلا و نقره بود. مانند اینکه نسبت نقره و به طلا 15 به 1 بود. یعنی 15 اونس نقره با 1 اونس طلا برابری می کرد. البته به گذشت زمان این سیستم مبادله ای با مشکلاتی روبرو شد و از مبادلات حذف گردید.
از آنجا که ذخیره طلا در سال های 1200 تا 1250 هجری شمسی در ایران زیاد بود این سیستم پولی در آن سال ها بیشتر رایج شد. در آن سال ها از تومان طلا که ارزشی برابر با 1 لیر استرلینگ و 50 عباسی نقره داشت ، استفاده می کردند. ولی در اواخر سال های 1250 کشور های اروپایی با این سیستم به مشکل برخوردند و آن را حذف و به جای آن به سیستم تک فلزی روی آوردند.
سیستم پولی تک فلزی
در این سیستم روند کار به این صورت بود که یک فلز با ارزش مانند طلا را اساس کار قرار داده و از آن برای انجام مبادلات استفاده می کردند. این سیستم امنیت کالاو افراد جامعه را تامین می کرد. بعد از تغییر سیستم های پولی در اروپا به سیستم تک فلزی، ایران نیز به سیستم تک فلزی نقره روی آورد و قران نقره جای نشین تومان طلا شد..نآ
زمانی که کشور ها میزان واردات بیشتری را نسبت به صادرات داشتند با مشکل کسری بودجه به دنبال آن با سیستم پولی تک فلزی به مشکل بر می خوردند. زیرا در آن زمان مقدار طلای خارج شده از مقدار طلای وارد شده بیشتر می شد و ذخایر طلا رو به کاهش می رفت. برای حل این مشکل مجبور بودند که قیمت کالاهای صادراتی را کاهش داده تا میزان صادرات را افزایش دهند که البته این کار نیز افزایش نرخ بیکاری و ازبین رفتن کسب و کارها را به دنبال داشت. همه ی این مشکل ها باعث شد سیستم تک فلزی به مرور زمان کمرنگ شده و سیستم های دیگر جایگزین آن شوند.
سیستم های پولی اعتباری
همانطور که گفتیم با بروز مشکلات و چالش های گوناگون، سیستم های پولی تغییر پیدا کرد و به سمت سیستم های پولی اعتباری رفت. یکی از مشکلاتی که سیستم های پولی کالایی به آن مواجه بودند این بود که در زمینه نگهداری و امنیت کالاها به مشکل بر می خوردند. نگهداری کالایی مانند طلا که ارزش زیادی داشت با ریسک بالایی همراه بود و باعث شد مردم از خزانه هایی برای نگهداری آنها استفاده کنند. آنها از مدارکی برای نشان دادن مالکیت طلاهای خود استفاده می کردند که این مدارک غیر قابل تغییر در ارزش و امنیت بالایی داشتند. به مرور زمان این مدارک نقش پول را گرفتند و در مبادلات از آن استفاده شد.
سیستم پولی اعتباری خود به دو نوع سیستم پولی با پشتوانه و بدون پشتوانه تقسیم می شوند.
سیستم های پولی با پشتوانه
با تغییر روش تجارت افراد از اعتبارات به جای کالاها استفاده می کردند. یعنی در ازای خرید، رسیدی برابر با ارزش آن کالا ارائه می داند. این رسید ها را می توانستند تبدیل کنند ولی پایه کالا تغییر نمی کرد.
سیستم پولی بدون پشتوانه
بعد از گذشت مدتی مالکان طلا در خزانه ها نیازی به کالای خود نداشتند و همچنین صرافی برای بدست آوردن سود بیشتر شروع به وام دادن کردند و به مرور میزان طلای واقعی در خزانه ها نسبت به مبالغ نوشته شده در رسید ها کمتر شد و دیگر رسید های پشتوانه واقعی نداشتند و بر اساس مبالغی که روی رسید ها نوشته می شد بین مردم در حال گردش بودند.
